Choroba Parkinsona jest postępującym, degeneracyjnym zaburzeniem neurologicznym, które występuje u około 6,3 miliona osób na całym świecie. Zazwyczaj rozwija się w wieku powyżej 65 lat. Choroba Parkinsona ma charakter postępujący, co oznacza że z czasem coraz bardziej upośledza codzienne funkcjonowanie. Ze względu na neurologiczny charakter schorzenia zarówno diagnostyka jak również leczenie nie są proste.

Objawy choroby Parkinsona

Cztery główne objawy choroby Parkinsona to:

• drżenie (mimowolne, rytmiczne potrząsanie kończyną, głową lub całym ciałem) – jest to
najbardziej rozpoznawalny objaw choroby Parkinsona; często rozpoczyna się sporadycznym drżeniem jednego palca, które ostatecznie rozszerza się na całe ramię. Drżenie może obejmować tylko jedną część ciała lub stronę ciała, szczególnie we wczesnych stadiach choroby. Drżenie nie występuje u wszystkich cierpiących na chorobę Parkinsona;

• sztywność (sztywność lub brak elastyczności w obrębie kończyn lub stawów) – sztywność mięśni związana z chorobą Parkinsona często rozpoczyna się w obrębie nóg lub szyi. Występuje u większości cierpiących na tę chorobę. Mięśnie stają się napięte i skurczone, w związku z czym niektórzy chorzy odczuwają często silne dolegliwości bólowe;

• bradykinezja lub akinezja (powolność ruchów lub brak ruchu) – bradykinezja jest jednym z klasycznych objawów choroby Parkinsona. Z upływem czasu u osoby chorej może pojawić się przygarbiona postawa i powolny, powłóczysty chód. Chorzy w konsekwencji mogą utracić zdolność rozpoczynania i kontynuowania ruchu. Po kilku latach może u nich wystąpić akinezja, która prowadzi do całkowitej niemożności poruszania się;

• niestabilność postawy (upośledzona równowaga i koordynacja) – chory może przybierać przygarbioną postawę z pochyloną głową i opadniętymi ramionami. Może również przechylać się w przód lub w tył i upadać, co jest przyczyną urazów. Osoby przechylone do tyłu mają tendencję do „retropulsji”, czyli padania w tył.

Przyczyny i przebieg choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona jest spowodowana zwyrodnieniem niewielkiej części mózgu zwanej substancją czarną. Ze względu na to, że komórki mózgu w substancji czarnej obumierają, mózg zostaje pozbawiony dopaminy. Dopamina natomiast jest substancją umożliwiająca komunikację na poziomie komórkowym – w praktyce mówiąc prościej umożliwia kontrolowanie ruchu w całym organizmie.

Choroba Parkinsona zwykle postępuje powoli. Po siedmiu latach jej trwania średnio połowa chorych jest mniej sprawna niż w momencie rozpoznania. Spotyka się także chorych, u których występują nawet kilkuletnie okresy bez pogarszania się sprawności ruchowej. Niestety są również sytuacje, kiedy mimo leczenia, choroba postępuje szybciej i w bardzo krótkim czasie doprowadza do niepełnosprawności. Od czasu wprowadzenia do leczenia preparatów tak zwanej lewodopy, leczenie osób z chorobą Parkinsona ewidentnie poprawiło się, a w konsekwencji choroba ta nie skraca już długości życia. Wyeliminowano bowiem śmiertelne powikłania unieruchomienia, takie jak ciężkie infekcje układu moczowego i oddechowego, powikłania zatorowo-zakrzepowe czy odleżyny. Pamiętajmy jednak, że pacjenci z chorobą Parkinsona wymagają stałego leczenia przez całe życie.

Rola opiekuna

Choroba pośrednio dotyka również drugiego, zdrowego małżonka czy innego opiekuna. Zarówno chorzy, jak i ich opiekunowie powinni pamiętać, że choroba nie powinna znacząco zmieniać ich dotychczasowego funkcjonowania. Oboje powinni wykonywać jak najwięcej czynności razem, aby wzajemnie uczyć się choroby. Powinni razem chodzić na wizyty lekarskie, ponieważ spostrzeżenia neurologa o postępie choroby czy zmianie leku, są bardzo ważne nie tylko dla pacjenta, ale również dla opiekuna, by mógł prawidłowo opiekować się chorym. Opiekun powinien interesować się ćwiczeniami, które wykonuje chory i starać się pomagać mu, by wykonywane ruchy były prawidłowe. Rolą opiekuna jest również zachęcania chorego do aktywnego uczestnictwa w życiu rodzinnym, jak również do utrzymywania kontaktów towarzyskich. Wspólne spacery mobilizują do ruchu.

Pacjent z chorobą Parkinsona najbardziej potrzebuje wsparcia duchowego oraz stałej pomocy i zachęty do walki z chorobą. Opiekun powinien unikać nadopiekuńczości, która prowadzi do całkowitego odseparowania chorego od życia rodzinnego oraz braku możliwości funkcjonowania w codzienności poprzez wykorzystanie nie utraconych jeszcze umiejętności. Pacjent wówczas czuje się niepotrzebny i bezwartościowy. Drobne obowiązki domowe dają mu poczucie wartości, a jednocześnie zmuszają do ruchu, który dla tych chorych ma nieocenione znaczenie.
Wspólna praca na drodze walki z chorobą bardzo często zacieśnia więzi i daje wymierne rezultaty, którymi można się cieszyć, a które są również zachętą do podejmowania kolejnych wyzwań. 

Literatura:
1. Basic Information About Parkinson's Disease. Available at: European Parkinson's Disease Association.

Autorem artykułu jest Ekspert Akademii Opiekunów, Iwona Przybyło – magister pielęgniarstwa, absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu na kierunku Pielęgniarstwo Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku. Specjalista Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Intensywnej Opieki. Dyplomowany terapeuta zajęciowy, coach i trener. W swojej pracy kieruje się pasją do ludzi starszych, szacunkiem dla ich różnorodności i wszystkiego tego, co przeżyli. Posiada ponad 15-letnie doświadczenie zawodowe. Od lat jest zaangażowana w edukację i podnoszenie kompetencji zawodowych opiekunów osób starszych, pielęgniarek i terapeutów zajęciowych.