Czym jest niewydolność serca? Jakie daje objawy? I przede wszystkim, jak należy opiekować się seniorem z tym schorzeniem - na te pytania znajdziesz odpowiedzi w naszym artykule. Zapraszamy!

Co to jest niewydolność serca i kto na nią choruje?

Niewydolność serca jest stanem, w którym z powodu nieprawidłowej pracy, serce nie może zapewnić wszystkim tkankom i narządom wystarczającej do ich prawidłowego funkcjonowania ilości krwi. Przyczyną niewydolności serca jest najczęściej jego uszkodzenie przez różne stany chorobowe (np. choroba niedokrwienna, nadciśnienie tętnicze, wady zastawek serca, zaburzenia rytmu serca – głównie zwiększona częstotliwość jego skurczów). Częstość rozpoznawania niewydolności serca wyraźnie wzrasta wraz z wiekiem – cierpi na nią co dziesiąta osoba po 70. roku życia.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje niewydolności serca, są to:

• Skurczowa niewydolność serca – serce kurczy się niewystarczająco, przez co ilość krwi, jaką pompuje do naczyń jest zbyt mała w stosunku do potrzeb organizmu;
• Rozkurczowa niewydolność serca (typowa dla chorych w starszym wieku) - rozkurcz serca jest niewystarczający, by mogło się ono dostatecznie napełnić krwią i w efekcie ilość krwi, jaką serce pompuje do naczyń, jest zbyt mała w stosunku do potrzeb organizmu.

Objawy i problemy zdrowotne chorego z niewydolnością serca:

Niewydolność serca jest chorobą rozwijającą się stopniowo, przez wiele lat. Na początku objawy są mało nasilone, z czasem – znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie chorego. Do typowych objawów niewydolności serca należą:

Duszność – uczucie braku powietrza, trudność w oddychaniu, początkowo pojawiające się po większym wysiłku fizycznym, z czasem utrzymujące się przez większość czasu. Niektórzy chorzy skarżą się także na duszność nasilającą się w pozycji leżącej (w czasie odpoczynku nocnego), przerywającą sen.

Zmęczenie – początkowo pojawiające się tylko po wysiłku fizycznym, z czasem odczuwane przez większość czasu, nawet rano, bezpośrednio po przebudzeniu. Wraz z postępem choroby ciągłe uczucie zmęczenia uniemożliwia choremu normalne funkcjonowanie, a nawet wykonywanie czynności związanych z higieną osobistą.

Obrzęki kończyn dolnych (u osób leżących możliwe obrzęki okolicy krzyżowo-lędźwiowej, czyli w najniżej położonej części ciała) – są wynikiem zatrzymania płynów w organizmie. Początkowo pojawiają się jedynie w okolicy kostek, potem podudzi, wraz z postępem choroby mogą obejmować całą nogę. Są symetryczne (na obu kończynach jednakowe), najmniejsze rano, bardziej nasilone wieczorem.

Częste oddawanie moczu w nocy – spowodowane jest lepszym ukrwieniem nerek w pozycji leżącej, które dzięki temu lepiej pracują i wytwarzają większą ilość moczu. Dolegliwość ta może być także efektem stosowanych w niewydolności serca leków (moczopędnych).

UWAGA: wszystkie wymienione objawy mogą występować także w wielu innych chorobach, dlatego jeżeli je zauważysz u swojego podopiecznego po raz pierwszy – koniecznie skonsultuj się z lekarzem prowadzących.

Główne zasady opieki nad seniorem z niewydolnością serca:

LEKI

Dopilnuj, by Twój podopieczny regularnie i we właściwych dawkach przyjmował leki zlecone przez lekarza. W niewydolności serca chory często przyjmuje leki zwiększające częstość i ilość oddawanego moczu – twoim zadaniem jest zapewnienie higieny i komfortu pacjentowi.
Pamiętaj – Opiekun ATERIMA MED nie może zajmować się rozdzielaniem lekarstw.

DIETA

Dostosuj dietę swojego podopiecznego do zaleceń lekarskich i ściśle ich przestrzegaj. Dieta pacjenta powinna sprzyjać utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Posiłki powinny być lekkostrawne, podawane o stałych porach, zgodnie z zasadą: częściej a mniej. Ważne jest ograniczenie spożycia soli kuchennej (nie należy dosalać posiłków, warto ograniczyć produkty konserwowane i wędzone), tłuszczów zwierzęcych, pokarmów bogatych w cholesterol. U niektórych chorych lekarz może zalecić ograniczenie ilości przyjmowanych płynów do 1,5-2 litrów na dobę.

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Obowiązkiem opiekuna osoby starszej z niewydolnością serca jest motywowanie jej do aktywności ruchowej, której rodzaj i zakres należy dopasować do poziomu sprawności chorego, po konsultacji ze specjalistą (lekarz prowadzący, kardiolog, rehabilitant). Pomagaj swojemu podopiecznemu w wykonywaniu codziennych czynności stosownie do jego potrzeb.

UNIKANIE SYTUACJI POGARSZAJĄCYCH STAN PACJENTA

Unikaj narażenia swojego podopiecznego na sytuacje stresujące – stres bardzo negatywnie wpływa na pracę serca. U chorych z niewydolnością serca ważne jest też unikanie infekcji.

KONTROLA STANU PACJENTA

• Regularnie kontroluj wagę ciała oraz parametry życiowe (ciśnienie tętnicze krwi, tętno, ilość i cechy oddechu) Twojego podopiecznego, notuj wyniki w dzienniczku samokontroli.
• Każdy chory na niewydolność serca powinien pozostawać pod kontrolą lekarza prowadzącego i lekarza kardiologa. Twoim zadaniem jest przestrzeganie kalendarza wizyt i ich zaplanowanie w porozumieniu z rodziną seniora.

Jakie objawy u pacjenta powinny wzbudzić Twój niepokój?

Każde nagłe pogorszenie stanu pacjenta powinno wzbudzić Twój niepokój. Pogorszenie stanu zdrowia seniora z niewydolnością serca może objawiać się: nasileniem duszności i brakiem możliwości podejmowania jakiegokolwiek wysiłku, narastaniem obrzęków, nagłym wzrostem masy ciała (o 2-3 kg w ciągu tygodnia).

W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów natychmiast powiadom o tym bliskich seniora i lekarza prowadzącego chorego.

Najważniejszą zasadą w opiece nad chorym z niewydolnością serca jest zapewnienie mu bezpieczeństwa i spowolnienie postępu choroby poprzez przestrzeganie podstawowych zasad terapii.

Autorem artykułu jest dr n. o zdr. Ewa Kawalec-Kajstura – magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego. Posiada wieloletnie doświadczenie zawodowe zarówno jako praktyk pielęgniarstwa, jak i nauczyciel akademicki.

Bibliografia:

Mötzing, G., Schwarz, S., & Galus, K. (Eds.). (2015). Pielęgniarstwo geriatryczne. Edra Urban & Partner.

Muszalik, M, Kędziora-Kornatowska, K. (Eds.). (2018). Pielęgnowanie pacjentów w starszym wieku. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Wieczorowska-Tobis, K., Talarska, D., & Wydawnictwo Lekarskie, P. Z. W. L. (Eds.). (2017). Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Kostka, T., & Koziarska-Rościszewska, M. (2009). Choroby wieku podeszłego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Imazio, M., Cotroneo, A., Gaschino, G., Chinaglia, A., Gareri, P., Lacava, R., ... & Trinchero, R. (2008). Postępowanie w niewydolności serca u osób starszych. Folia Cardiologica, 3(6-7), 309-322.

Rosenthal, Thomas C., et al. (Eds.). (2009) Geriatria. Czelej.

Wierzchowiecki, M., & Poprawski, K. (2008). Jaki model opieki ambulatoryjnej nad chorym z niewydolnością serca? Miejsce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej 2(1), 1-14.