Choć wszyscy bardzo by chcieli móc zatrzymać czas i tym samym — proces starzenia się, to niestety nie jest to możliwe. Jak dotąd nikt jeszcze nie wymyślił magicznego eliksiru młodości.

W życiu każdego z nas przyjdzie pora na etap starości. Pęd upływającego czasu bardzo dobrze widzimy nie tyle na nas samych, co na naszych najbliższych. Zdaje się, że jeszcze wczoraj nasz rodzic czy babcia była pełną wigoru osobą, a dziś wspomagamy ją w codziennym funkcjonowaniu.

Często nie rozumiemy tego procesu. Zdarza się też czasem, że denerwujemy się na osobę w podeszłym wieku z powodu jej zachowania, często nie zdając sobie sprawy, że nie jest ono celowe. Warto więc pogłębić swoją wiedzę z zakresu normalnego starzenia się organizmu. Równie ważne jest też poznanie odpowiedzi na pytanie, co to jest demencja?

Jakie zmiany wywołuje starzenie się?

Naturalne jest, że starzenie się wywołuje określone zmiany w mózgu. Co konkretnie się zmienia?

1. Zmiany funkcji poznawczych. Mózg zaczyna pracować nieco wolniej i równie wolno przetwarza informacje, które otrzymuje z zewnątrz. Zmienia się także czas reakcji, a także akceptacja zmian. Co ważne, starzenie się nie sprawia, że nagle tracimy zdolność uczenia się. Osoby w podeszłym wieku nadal mogą przyswajać nową wiedzę, jednak potrzebują na to nieco więcej czasu, niż gdy były w młodym wieku.
2. Zmiany w motoryce. W zaawansowanym wieku mięśnie stają się słabsze. Zmniejsza się wytrzymałość, a także wzrasta ryzyko upadków.
3. Pogarsza się wzrok — zmianie ulega pole widzenia (kąt widzenia jest mniejszy o 45 stopni niż za młodych lat).
4. Duże zmiany zachodzą także na polu emocjonalnym. Wzrasta ryzyko wystąpienia epizodów depresyjnych i uczucia niepokoju. Pojawia się zmienność nastrojów i pogorszenie samopoczucia. Możliwe są też napady agresji.

Warto też zaznaczyć, że problemy z pamięcią, czy zaburzenia koncentracji i uwagi związane z wiekiem są w tym przypadku normalne. Mogą zdarzyć się każdemu pod wpływem stresu, zmęczenia, czy też nadmiaru obowiązków i nie muszą być od razy wynikiem otępienia.

Czym jest demencja?

Demencja (inaczej zwana otępieniem) to spektrum różnych objawów, których podłożem jest zaburzona praca mózgu.

Charakterystyczne objawy demencji, to:

• trudności z logicznym myśleniem;
• zaburzenia pamięci;
• problemy z wykonywaniem codziennych czynności;
• trudności w rozpoznawaniu najbliższych, jak i otoczenia;
• "uciekające" z pamięci słowa, liczby, pojęcia;
• zmiany zachowania.

Problemy z pamięcią krótkotrwałą mogą sprawiać, że podopieczny będzie doskonale orientował się w zdarzeniach sprzed wielu lat, jednak nie będzie potrafił powiedzieć, co zjadł na obiad (albo że w ogóle go zjadł).

Mózg osoby cierpiącej na demencję inaczej przetwarza obraz, który do niego dociera. Dodatkowo w połączeniu z zaburzeniami pamięci może sprawiać, że chory z otępieniem starczym nie rozpoznaje obiektów, które widzi.

Czy znane są przyczyny demencji?

Mimo dużego zaawansowania medycyny do tej pory nie udało się w sposób konkretny i jasny stwierdzić, jakie są przyczyny demencji.

Można jednak wymienić czynniki, które wzmagają ryzyko wystąpienia otępienia i są to:

• miażdżyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• podwyższony cholesterol,
• nadużywanie alkoholu,
• słaba aktywność fizyczna, jak i umysłowa.

Rodzaje demencji

Nie istnieje jeden rodzaj otępienia, który można by łatwo zdefiniować i równie łatwo diagnozować u chorych. Na tę chwilę najczęściej występującymi odmianami demencji są:

• choroba Alzheimera,
• otępienie naczyniopochodne,
• demencja z ciałami Lewy'ego,
• otępienie czołowo-skroniowe.

Jak pomóc osobie z demencją?

To, co kluczowe to nauczenie się życia z osobą, której mózg inaczej funkcjonuje oraz zrozumienie, że wszelkie objawy z tym związane nie są wynikiem kaprysu, czy złośliwości chorego. Bardzo ważne jest, by nie okazywać podopiecznemu złości i irytacji (np. pod wpływem powtarzających się pytań).

Na wciąż powracające te same pytania trzeba odpowiadać tak, jakbyśmy słyszeli je pierwszy raz. Ewentualnie możemy próbować w takich sytuacjach odwrócić uwagę seniora i skierować ją na inny tor.

Choć rutynowe, schematyczne działania dla osoby zdrowej mogą być monotonne albo nudne, to dla osoby chorej są źródłem spokoju. Planowanie czynności na kolejne dni, to bardzo dobry nawyk, który pomaga osobie z demencją w oswojeniu rzeczywistości, gdy jej mózg nie pracuje już tak jak kiedyś.

Jeśli istnieje potrzeba wprowadzenia zmian do codziennego funkcjonowania seniora, to warto robić to stopniowo.

Bywa, że chorym z otępieniem zarzuca się problemy z higieną. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z tego, że wynika to często nie z niechęci do mycia się, co nieprawidłowej techniki lub zastosowania nieodpowiednich kosmetyków. Może senior nie chce chodzić pod prysznic, bo preferuje kąpiel w wannie? Spróbujmy to ustalić.

Komunikaty, które stosujemy, powinny być krótkie i jasne. Ton głosu spokojny. Nie powinniśmy absolutnie krzyczeć na podopiecznego. Takie zachowanie z naszej strony może wyzwolić negatywne emocje u podopiecznego i tylko eskalować konflikt.

Pamiętajmy, by umożliwiać choremu samodzielne wykonywanie czynności w takim stopniu, w którym jest to możliwe. Nawet w demencji zaawansowanej mogą być takie działania, które chory jest w stanie wykonać. Jest to bardzo ważne, by nie pozbawiać podopiecznego sprawczości.

Nie może też zabraknąć regularnych wizyt lekarskich. Jeśli zachodzi taka potrzeba, to może on zalecić środki farmakologiczne, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów demencji. Warto też zasięgnąć porady u psychoterapeuty i rozważyć wprowadzenie odpowiedniej terapii.

Opiekunie — po prostu bądź

Wśród wielu możliwych działań, które możesz zaoferować podopiecznemu cierpiącemu na demencję, jest po prostu twoja obecność. Wsparcie każdego dnia, które okazujesz ze spokojem i serdecznym uśmiechem jest na wagę złota dla chorego.